Filologia Rosyjska z Językiem Rusińsko-Łemkowskim
na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie
Kraków, ul. Studencka 5,
Тel. (012) 6626731
Fax: (012) 6626732
e-mail: filros@ap.krakow.pl
Specjalizacja ta powstała w roku 2001 jako jedyna w Polsce (i na świecie) struktura dydaktyczno-naukowa na poziomie szkolnictwa wyższego kształcąca specjalistów w zakresie języka, kultury i literatury łemkowskiej. W gruncie rzeczy do chwili obecnej jest to jedyna w Polsce specjalizacja o profilu filologicznym rozwijana w oparciu o język mniejszości etnicznej. Priorytetem dydaktycznym jest kształcenie nauczycieli języka łemkowskiego, ale szeroko rozwijany jest też moduł kulturoznawczy, gdyż ta jedyna dla społeczności łemkowskiej jednostka akademicka w zakresie ich języka ojczystego, stara się kształcić specjalistów w obszarze wszystkich dziedzin życia społecznego, w których używany jest język łemkowski.
Studenci tej specjalizacji kształceni są w modelu podwójnej filologii. Po ukończeniu studiów są wykwalifikowanymi specjalistami w zakresie języka rosyjskiego oraz w zakresie języka łemkowskiego. Zajęcia łemkoznawcze prowadzone są wyłącznie w języku łemkowskim. Jest to bowiem typ filologii monolingwalnej, ojczystej dla społeczności łemkowskiej, kształtującej zatem nie tylko kompetencje językowe, ale też formującej bazę tożsamościową i świadomość etniczną tej społeczności. Oprócz zajęć objętych siatką godzin dydaktycznych, studenci uczestniczą w wielu warsztatach (m. in. muzycznych, dziennikarskich, filmowych, poetyckich), praktykach szkolnych oraz terenowych praktykach kulturoznawczo-językoznawczych na obszarach zamieszkiwanych przez społeczności rusińskie w Polsce, na Słowacji, w Serbii, Chorwacji. Studenci uzyskują dzięki temu szerszą świadomość kontekstu ogólnorusińskiego, w jakim rozwija się tożsamość i kultura łemkowska oraz zależności sytuacji społeczno-kulturowej grup mniejszościowych od polityki i systemu prawnego danego państwa.
W oparciu o tę jednostkę uniwersytecką rozwijane są działania badawcze, dokumentacyjne, a przede wszystkim aktywizujące rozwój różnych sfer użycia języka łemkowskiego. Filologia ściśle współdziała ze środowiskiem łemkowskim, zwłaszcza ze Stowarzyszeniem „Ruska Bursa”, Stowarzyszeniem Łemków oraz Stowarzyszeniem Młodzieży Łemkowskiej „Czuha”. W 2003 r. zorganizowano na AP konferencję naukowo-dydaktyczną dla nauczycieli języka łemkowskiego, w 2006 r. konferencję naukową Dylematy tożsamościowe Łemków – aspekt historyczny, językowy, kulturowy, społeczny, w 2007 r. III Międzynarodowy Kongres Języka Rusińskiego. W oparciu o wiele tekstów tworzonych przez współpracowników i studentów filologii rosyjskiej z językiem rusińsko-łemkowskim wydawany jest łemkoznawczy periodyk naukowy „Rocznik Ruskiej Bursy”. Aktualnie opracowany został projekt rewitalizacyjny, którego efektem ma być przygotowanie i opublikowanie słownika kontekstowego znormatywizowanego języka łemkowskiego oraz rekonstrukcja i zapis tradycyjnych pieśni łemkowskich.
Specjalizacja rusińsko-łemkowska na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie jest niezwykle ważną strukturą oficjalnie funkcjonującą w systemie szkolnictwa wyższego wpływającą na emancypację kultury i języka łemkowskiego, pozwalającą instytucjonalnie podtrzymywać i rozwijać zasadnicze elementy tożsamości łemkowskiej.
