Używanie w języku codziennym gwar lokalnych danej wsi czy regionu miało miejsce wtedy, gdy była mała mobilność mieszkańców wsi i przez to duży izolacjonizm terytorialny. Tradycyjny sposób życia i gospodarowania określał zasób leksykalny używanego języka jako stosunkowo stały oraz adekwatny i specyficzny kulturowo. Istotne i gwałtowne przemiany kulturowo-społeczne, rozbicie i rozproszenie wspólnoty, które w najistotniejszy sposób określiły współczesność łemkowską, znacznie wpłynęły na kształt ich języka codziennego. Oczywiste jest, iż gwarowy zasób języka jest nieadekwatny i niewystarczający do obsłużenia kulturowo-komunikacyjnego współczesnej, zasadniczo odmiennej od tradycyjnej, codzienności Łemków. Dlatego też użytkownicy/nosiciele języka łemkowskiego w praktyczny sposób używają swego języka rodzimego, uzupełniając nie istniejące tradycyjnie sfery leksykalne zazwyczaj zapożyczeniami czy kalkami z języków dominujących (generalnie z polskiego, ale też w pewnych sferach z ukraińskiego, czy angielskiego). Zmienia się też struktura gramatyczna języka codziennego. Różnica między określeniami czasownikowymi dominującymi w kulturach wiejskich a rzeczownikowymi w kulturach zinstytucjonalizowanych, zaczyna zanikać i kalkuje się wiele nietypowych dla charakteru języka łemkowskiego zwrotów, określeń, fraz substantywnych. Łemkowski charakter wypowiedzi w języku potocznym próbuje się utrzymać głównie przez nadawanie skalkowanym czy zapożyczonym słowom gramatycznej końcówki łemkowskiej. Jednocześnie wiele cech gramatycznych języka łemkowskiego (występujących we wszystkich gwarach) zanika na rzecz cech polskich czy ukraińskich. Podobna asymilacja zachodzi w przypadku składni a także w zakresie fonetyki. Próby zapisów języka potocznego utrwalają te wszystkie wpływy, włącznie z coraz częstszym wpływem graficznym w postaci zapisu „łacinką”.

Standard językowy kształtowany jest w oparciu o świadomość systemu językowego, który w swej strukturze ma zachować rdzeń wschodniosłowiański, uwzględniając pograniczny charakter gwar łemkowskich, przez wieki tradycyjnego rozwoju tej oryginalnej kultury kształtujący się procesualnie i funkcjonalnie. Bazą dla standardu są zatem zachowane, nagrane, przeniesione, zapisane wzorce tradycyjnych gwar łemkowskich, teksty pisane po łemkowsku od 1911 r. (ale też wcześniejsze zapisy), pilnie filtrowane pod kątem naleciałości i oczywistych zapożyczeń współczesne uzusy językowe. Mieszczą się też w nim propozycje leksyki i fraz mających charakter neologizmów, które w miarę możliwości nie stanowią bezpośrednich kalek czy zapożyczeń, tylko wykorzystują dawne zasoby leksykalne w nowych kontekstach, wprowadzają tzw. uniwersalizmy złemkowszczone fonetycznie i gramatycznie. Starają się dokonywać procesu ufunkcjonalnienia współczesnego języka zgodnie ze specyfiką łemkowskiego systemu językowego. Specyfika tego systemu jest określana, opisywana, systematyzowana w ramach prac standaryzacyjnych i stanowi zaplecze świadomości językowej dla użytkowników, dla procesu ich kształcenia (w systemie szkolnym i pozaszkolnym), dla tekstów pisanych, dla tłumaczeń, itp. Standard w swym założeniu nie zawęża czy nie redukuje warrantów gwarowych, stara się wykorzystać jak najpełniej ich zasób i charakter. Próbuje natomiast zapobiec bezrefleksyjnej asymilacji językowej i umożliwić kształcenie w pełni świadomych użytkowników języka łemkowskiego.